بسمه تعالی شأنه
امام رضا علیه السلام:
دَخَلتُ عَلَى أَبِی الحَسَنِ عَلِیِّ بنِ مُوسَى الرِّضَا ع فِی آخِرِ جُمُعَةٍ مِن شَعبَانَ فَقَالَ لِی یَا أَبَا الصَّلتِ إِنَّ شَعبَانَ قَد مَضَى أَکثَرُهُ وَ هَذَا آخِرُ جُمُعَةٍ مِنهُ ..... و أَکثِر مِن أَن تَقُولَ فِیمَا بَقِیَ مِن هَذَا الشَّهرِ اللَّهُمَّ إِن لَم تَکُن قَد غَفَرتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِن شَعبَانَ فَاغفِر لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنهُ.
ترجمه روایت
در آخرین جمعهٔ ماه شعبان نزد ابو الحسن – علی بن موسی الرضا – علیه السلام رفتم. ایشان به من فرمود:
ای اباصَلت همانا بیشتر [روزهای] ماه شعبان گذشت و این [جمعه]، آخرین جمعهٔ ماه شعبان است. (حضرت دستورات و نکاتی به ایشان می‌فرماید؛ از جمله اینکه :) در مابقی این ماه، دعای «اللَّهُمَّ إِن لَم تَکُن قَد غَفَرتَ لَنَا فِی مَا مَضَى مِن شَعبَانَ فَاغفِر لَنَا فِیمَا بَقِیَ مِنهُ» - خداوندا اگر در روزهای گذشته ماه شعبان مرا نبخشیدی و مورد غُفران تو قرار نگرفتم، پس در مابقی این ماه مرا ببخش - را زیاد بخوان.
تجزیه و ترکیب روایت
دَخَلتُ = فعل و فاعلش ضمیر متصل «تُ» محلا مرفوع.
عَلَى = حرف جر.
أَبِی = مجرور به حرف جر.
- جار و مجرور متعلق به «دَخَلتُ»
الحَسَنِ = مضاف الیه و مجرور.
عَلِیِّ = عطف بیان «ابی الحسن» و مجرور.
بنِ = عطف بیان «علیّ» و مجرور.
مُوسَى = مضاف الیه و تقدیرا مجرور.
الرِّضَا = نعت (صفت) «ابی الحسن» و مجرور.
علیه = جار و مجرور – خبر مقدم و محلا مرفوع.
السلام = مبتدای مؤخّر و مرفوع
فِی = حرف جر.
آخِرِ = مجرور به حر جر.
جُمُعَةٍ = مضاف الیه و مجرور.
مِن = حرف جر.
شَعبَانَ = مجرور به حرف جر - به خاطر غیر منصرف بودن (علت منع صرف: علمیت + الف و نون زائده که قبلش بیش از دو حرف است) به جای کسره، فتحه گرفته است.
- «من شعبان» = جار و مجرور، متعلق به عام محذوف، صفت «آخر جمعة» [آخرین جمعه‌ای که این چنین صفت دارد از ماه شعبان است].
فَ = حرف عطف.
قَالَ = فعل و فاعلش هو مستتر.
لِی = جار و مجرور متعلق به «قال».
یَا = حرف نداء.
أَبَا = منادی مضاف و منصوب.
الصَّلتِ = مضاف الیه و مجرور.
- جمله «قال لی یا أبا الصلت....» عطف به جمله « دَخَلتُ عَلَى أَبِی الحَسَنِ....»
- جمله «یا أبا الصلت إنَّ....» جمله مفعول بها برای «قال» و محلا منصوب.
إِنَّ = حرف مشبهة بالفعل.
شَعبَانَ = اسم «إنّ» و منصوب.
قَد = حرف تحقیق.
مَضَى = فعل ماضی.
أَکثَرُ = فاعل «مَضَى» و مرفوع.
هُ = مضاف الیه و مبنی بر ضمّ، محلا مجرور.
وَ = حرف عطف، مبنی بر فتح.
هَذَا = مبتدا و محلا مرفوع.
آخِرُ = خبر و مرفوع، مضاف.
جُمُعَةٍ = مضاف الیه و مجرور.
مِنهُ = جار و مجرور، متعلق به عام محذوف، صفت «آخر جمعة» [آخرین جمعه‌ای که این چنین صفت دارد از ماه شعبان است].
فَ = حرف عطف.
أَکثِر = فعل امر + فاعلش «أنتَ» مستتر.
مِن = حرف جر.
أَن = حرف ناصبه مصدریه.
تَقُولَ = فعل مضارع منصوب + فاعلش «أنتَ» مستتر.
- «أَن تَقُولَ» تأویل به مصدر می‌رود و محلا مجرور به حرف جر «من» است.
- جمله «أکثِر مِن....» عطف به جملات قبل – که ذکر نشده – می‌شود.
فِیمَا = جار و مجرور، متعلق به «تقول».
بَقِیَ = فعل و فاعلش «هو» مستتر. «هو» عائد صله به موصول است.
مِن = حرف جر و مبنی.
هَذَا = مجرور به حرف جر، مبنی و محلا مجرور.
الشَّهرِ = عطف بیان از «هذا» و مجرور.
- جمله «بقی من هذا الشهر» جمله صله است برای «ما» موصول و محلی از اعراب ندارد.
اللَّهُمَّ = منادی معرفه، مبنی بر رفع، محلا منصوب + «م» عوض از «یا» (حرف نداء) محذوف.
إِن = حرف شرط.
لَم = حرف نفی.
تَکُن = فعل مضارع مجزوم به «لم» و اسمش «أنتَ» مستتر و محلا مرفوع.
قَد = حرف تحقیق.
غَفَرتَ = فعل ماضی و فاعلش ضمیر «ت».
لَنَا = جار و مجرور متعلق به «غفرت».
فِی = حرف جر.
مَا = مجرور به حرف جر، مبنی، محلا مجرور.
مَضَى = فعل ماضی و فاعلش «هو». «هو» عائد صله به موصول است.
مِن = حرف جر.
شَعبَانَ = مجرور به حرف جر، به خاطر غیر منصرف بودن (علت منع صرف: علمیت + الف و نون زائده که قبلش بیش از دو حرف است) به جای کسره، فتحه گرفته است.
«من شعبان» = متعلق به «مضی».
فَ = فاء جواب شرط (فاء رابطه).
اغفِر = فعل امر و فاعلش «أنتَ» مستتر و محلا مرفوع.
لَنَا = جار و مجرور متعلق به «اغفر».
فِیمَا = جار و مجرور.
بَقِیَ = فعل ماضی و فاعلش «هو». «هو» عائد صله به موصول است.
مِنهُ = جار و مجرور متعلق به «بقی».
جمله «اللَّهُمَّ إِن لَم تَکُن قَد غَفَرتَ لَنَا....» جمله مفعول بها برای «تقول» و محلا منصوب.
دریافت عکس (کم حجم)
منبع حدیث
📚 الإقبال بالأعمال الحسنة (ط - الحدیثة) ؛ ج1 ؛ ص42.
