قالَ امیرُالمؤمنینَ عَلِیٌّ علیه السلام :
اَوَّلُ عِوَضِ الْحَلیمِ مِنْ حِلْمِهِ، أنَّ النّاسَ أنْصارُهُ عَلَی الْجاهِلِ.
(نهج البلاغة، حکمت ۲۰۶
وسائل الشیعة، ج ۱۵، باب ۲۶ از ابواب جهاد نفس، ح ۲۰۴۷۵)
ترجمه روایت
اولین عوض و نتیجه‌ای که انسان بردبار و حلیم به خاطر حلمش دارد {به دست می‌آورد}، این است که مردم یار و یاور او هستند بر علیه شخص جاهل و نادان {و از او حمایت می‌کنند}.
تجزیه و ترکیب
قال = فعل ماضی.
امیر = فاعل و مرفوع.
المؤمنین = مضافٌ إلیه و مجرور.
علی = عطف بیان از امیرالمؤمنین و مرفوع.
علیه = جار و مجرور، خبر مقدم، متعلق به عام محذوف، محلا مرفوع.
السلام = مبتدای مؤخر، و مرفوع.
جمله «علیه السلام» = معترضه است و محلی از اعراب ندارد.
اول = مبتدأ و مرفوع.
عوض = مضافٌ إلیه و مجرور.
الحلیم = مضافٌ إلیه و مجرور.
من حلمه = جار و مجرور، متعلق به «عوض».
أنَّ = حروف مشبهة بالفعل و از ادات مصدریه.
الناس = اسم «أنَّ» و منصوب.
أنصارُ = خبر «أنَّ» و مرفوع.
ه = مضافٌ إلیه و محلا مجرور.
علی الجاهل = جار و مجرور، متعلق به «انصار».
